Op 27 maart jl. overleed op 90-jarige leeftijd professor Daniel Kahneman. In een oneindige stroom aan berichten op sociale media lieten vooral wetenschappers weten wat Kahneman voor hen en hun vakgebied betekend heeft. Kahneman deed baanbrekend werk op het snijvlak van economie en psychologie. Hij rekende in zijn publicaties af met het idee van de rationeel calculerende mens die in zijn eigen economisch voordeel handelt. Lang benaderden economen de mens als ‘homo economicus’. Kahneman toonde aan dat dat beeld, die metafoor, verre van correct is. Daarvoor ontving hij de Nobelprijs. Eigenlijk heel herkenbaar, die gedachte: de mens is helemaal niet zo rationeel. ‘Moet je daar nu de Nobelprijs voor ontvangen?’, zou een scepticus daartegen in kunnen brengen.

Maar ondanks die herkenbaarheid is de vraag in hoeverre we binnen de managementleer de uitgangspunten van Kahneman serieus genoeg nemen. Want is het niet zo dat we binnen de neoliberale managementleer uitgaan van een zeer rationeel economisch perspectief op de mens, op de medewerker? Op bedrijven en organisaties? Beschouwt de neoliberale managementleer die mens, medewerker, niet als een rationeel radartje in het economische systeem dat we ‘de organisatie’ noemen? En leidt die eenzijdige economisch rationele kijk op bedrijven niet tot een managementpraktijk waarbinnen we juist voorbijgaan aan de bevindingen van Kahneman?

‘Die emoties zijn vaak veel bepalender voor ons handelen dan onze ratio’

Waarbinnen het achterhaalde mensbeeld ‘homo economicus’ te vaak leidt tot ‘on-menselijke’ praktijken? Handelwijzen, procedures, projecten, leiderschapsstijlen en omgangsvormen die juist voorbijgaan aan dat menselijke aspect. Kil instrumentalisme dat voorbijgaat aan het feit dat wij naast ‘denkend’ ook ‘voelend’ zijn. Dat wij naast ratio ook emoties kennen. En die emoties zijn vaak veel bepalender voor ons handelen dan onze ratio. Sla Think Limbic van Hans George Häusel er maar op na. Van reorganisatie-aanpak, via geautomatiseerde ontslagprocedures per e-mail, tot structurele ontkenning van de negatieve consequenties van bedrijfsvoering voor de gezondheid van mens en leefomgeving… Het aantal situaties waarin we omwille van de interesses en drijfveren van de ‘homo economicus’ (spreek: de aandeelhouder) voorbijgaan aan de interesses en de drijfveren van de ‘homo emotionalis’, is legio.

Vreemd dat, als het erop aankomt, we de wijze lessen van een gelauwerd wetenschapper, die ook nog aantoonde wat gezond mensenverstand ons al lang zegt, zo structureel negeren. Wordt het niet tijd dat we het eenzijdige mensbeeld voor een reëler mensbeeld inruilen? Dat we de uitgangspunten onder de managementleer heroverwegen? Dat we onze kijk op bedrijven en organisaties herijken? Wordt het niet tijd dat we wat meer doen met de inzichten die Kahneman de Nobelprijs bezorgden? Zijn werk verdient het!

Koen Hazewinkel is Programmadirecteur van het Food Chain Revolution Programma bij EFMI Business School. 

Foto: 123RF.

Meer EFMI Columns:

• Internationaal inkopen heeft ook een keerzijde

• Wat kunnen we van Schoof-I verwachten?

• Aldi: too Lidl too late?

• CSRD, wat moet je ermee?

• De supermarktsector polariseert

• Plus, AH, Nettorama en de consolidatietrend

• Technologie heeft geen moraal

• Van modderschuit naar vlaggenschip

Op de hoogte blijven van de laatste insights?
Wilt u periodiek geïnformeerd worden over nieuwe onderzoeksartikelen, columns, EFMI-studies en EFMI-kennisevents? Laat dan hier uw gegevens achter: