Als inmiddels 55-jarige ‘boomer’, die op de Veluwe is opgegroeid, heb ik al wel wat maatschappelijk veranderingen meegemaakt. Hieronder geef ik een korte typering, waarbij ik mij bij voorbaat excuseer dat dit vooral een persoonlijke interpretatie en observatie is.

* Jaren ’60 t/m ’80: van een wat ‘stijvige, half-kerkelijke, half-seculiere samenleving’ (voetballen op zondag werd afgekeurd, homofilie kon je maar beter verborgen houden) tot de vrijgevochten ‘anarchistische bende’ in de jaren ’80 (met veel krakersrellen en de typische punkcultuur).
* Jaren ’90 t/m ’10: van het individualistische ‘live life to the max’ in de jaren ’90 (je leeft maar één keer, maak er wat moois van) tot de hightech-hemelbestormers uit Silicon Valley. Impliciete boodschap: succes is een keuze.

Met enige fantasie zou je kunnen zeggen dat de samenleving is veranderd van een nogal behoudende en moralistische maatschappij waarbij religie centraal stond, in een maatschappij waarbij individuele vrijheid en persoonlijke ontwikkeling centraal is komen te staan. Maar de klok tikt door. De toenemende zorgen dat ons collectieve gedrag tot klimaatontwrichting en een verdere afname van de biodiversiteit leidt, leidt ertoe dat bij veel jongeren (ondanks de enorme welvaart van nu) een vorm van doemdenken is ontstaan: storten we met ons gedrag de wereld niet in een vorm van ellende? Kijken we naar een ongeluk in slow motion? Dat defaitisme zet zich bij een deel van de jongeren om in activistisch gedrag.

“Kijken we naar een ongeluk in slow motion?”

Recente voorbeelden:
* Jongeren die schilderijen en autogarages besmeuren en zich aan privé-vliegtuigen vastketenen om aandacht te vragen voor de klimaatschade die fossiel met zich meebrengt.
* Een Extinction Rebellion-activist die zich bij Jinek aan een tafel vastlijmt.
* Ahold Delhaize dat door Milieudefensie Jong wordt beschuldigd van het veroorzaken van meer dan € 100 miljard aan klimaatschade tussen nu en 2050. En dat terwijl juist Ahold Delhaize grote duurzame stappen aan het maken is.

Beleven we hier een voorfase van een andere wind in onze samenleving? Gaan we weer terug naar een samenleving met een grote mate van groepsdruk over wat wel en niet mag en hoe we ons moeten gedragen (niet vliegen, geen vlees eten, geen vuurwerk, etc.)? En vertaalt zich dit in het controleren en inperken van onze vrijheden? Zo fantaseren Rabo-topvrouw Barbara Baarsma en weerman Gerrit Hiemstra al hardop over een ‘persoonlijk CO2-budget’ en liggen er vergaande plannen tot het invoeren van systemen waarbij de overheid op huishoudniveau alle uitgaven boven de € 100 kan controleren aan wat en bij wie dat is uitgegeven. Formeel onder de noemer om witwassen tegen te gaan, maar digitaal 1 vinkje erbij en je kan gecontroleerd worden op jouw persoonlijke CO2-verbruik. Vinden we als ‘vrije burgers’ zulke systemen aanvaardbaar?

Het zal duidelijk zijn dat ik geen voorstander ben van surveillance-achtige systemen waar de DDR nog jaloers op zou zijn geweest. Maar dat het anders moet, ook in onze sector, dat staat als een paal boven water. De komende dertig jaar zal ons energieverbruik CO2-vrij moeten worden en ook zullen we onze manier van produceren circulair en zonder emissies van vervuilende stoffen moeten maken. Dat zal soms een pijnlijk proces zijn voor handel en industrie, maar wel een noodzakelijk proces. Niet om allerlei activistische acties te voorkomen, maar wel om te zorgen voor een aarde die onze kinderen en de vele generaties daarna een perspectiefrijke toekomst biedt. ‘The times, they are a-changin’’, Bob Dylan zong het in 1964 al.

Foto: 123RF

Meer EFMI Columns:

• Wordt het niet tijd…

• Aldi: too Lidl too late?

• CSRD, wat moet je ermee?

• De supermarktsector polariseert

• Plus, AH, Nettorama en de consolidatietrend

• Technologie heeft geen moraal

• Van modderschuit naar vlaggenschip

• Kartelvorming voor het goede doel

Op de hoogte blijven van de laatste insights?

Wilt u periodiek geïnformeerd worden over nieuwe onderzoeksartikelen, columns, EFMI-studies en EFMI-kennisevents? Laat dan hier uw gegevens achter: