In de afgelopen weken had ik enkele ervaringen die tot nadenken stemden. Zo had ik een interessant gesprek met Joep Dohmen en André Wierdsma. Joep en André zijn beiden hoogleraar. Joep in de filosofie en André in de organisatieleer. Centraal onderwerp in ons gesprek was levenskunst. De kunst van het leven. De kunst van het
waardevol leven. Een leven vol waarde.

En wij stelden vast dat de oude Grieken al schreven en dachten over een waardevol leven. Voor die oude Grieken had waarde een veel rijkere betekenis dan de enge financiële betekenis die dit begrip in het hedendaagse bedrijfsleven heeft.

Vervolgens was ik deelgenoot aan een discussie die ontstond tijdens de opening van het academisch jaar van het EFMI. Henk-Jan Beltman, bekend van Tony’s Chocolonely en spreker bij die gelegenheid, maakte een interessante opmerking. De strekking hiervan luidde ongeveer zo: geld is geen doel op zich, geld is slechts een middel. Een middel om belangrijkere zaken te realiseren. Henk-Jan doelde hiermee vooral op de levenskwaliteit van cacaoboeren in West-Afrika.

Het klopt helemaal: geld is een betaalmiddel. Een middel om te betalen. Maar waarom bekruipt mij dan zo vaak het gevoel dat in bijna alle aspecten van bedrijfsvoering geld een doel op zich geworden is? Vanwaar die dominantie van het geldelijk perspectief? Geld niet als middel, maar geld als doel op zich. Onderzoek wijst namelijk uit dat de mens van geld als zodanig niet gelukkig wordt. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de mens gelukkig wordt van de veelal kleine dingen die hij of zij met dat geld doet. Goed doet.

Waarom dan toch zo sterk die oriëntering op geld? Waarom is in ons westers bedrijfsvoeringsmodel geld tot doel op zich geworden? Bedrijven zijn mensen die in de kern van geld niet echt gelukkig worden. Aandeelhouders zijn mensen die van geld op zich niet gelukkig worden. De financiële markt wordt gevormd door mensen die van geld op zich niet heel gelukkig worden. Vreemd dan toch, die dominantie van het geldelijk perspectief.

Want hoe zou de wereld er uitzien als wij geld weer primair zagen waarvoor het bedoeld is: ruilen, handelen, dingen mogelijk maken. Wat zou er gebeuren als we de dominante ‘doel-oriëntatie’ op geld verruilden voor een ‘middel-oriëntatie’? Zou de wereld er dan een beetje beter van worden? Henk-Jan was er duidelijk over: ja.

En ten slotte werd ik geattendeerd op een film op internet. Een waargebeurd verhaal. Hoofdpersoon: Nicolas Winston, een man die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in alle stilte en anonimiteit 669 joodse kinderen uit de handen van de Nazi’s wist te redden en ze bij pleeggezinnen in Groot-Brittannië onderbracht. In alle stilte dus: totdat zijn vrouw – vijftig jaar later – op zolder een fotoboek vond, waarin de historie van 669 kinderen nauwgezet gedocumenteerd was. Nicolas Winston werd Sir Nicolas Winston en werd 106 jaar oud. Wat een waardevol leven!

Dus wordt het niet tijd dat wij geld weer wat meer als middel gaan zien? Een middel tot waardevol leven. En aangezien verandering begint bij taalgebruik, stel ik voor een paar woorden uit ons gebruikelijke zakelijke referentiekader te veranderen. Zo zou ik van ‘winst’ ‘bestaansmiddel’ willen maken en van ‘rendementseis’ maak ik graag ‘voortleefpotentieel’. ‘Presteren’ wordt ‘bijdragen’ en ‘key performance indicator’ wordt ‘mogelijkhedencreatie-indicator’. Maar ‘meerwaarde’ blijft ‘meerwaarde’; de ‘meer-waarde’, die we creëren. De waarde die we toevoegen. En als we de oude Griekse filosofen trouw blijven, dan sluit zich de cirkel: ‘waarde’ komt van levenskunst. De kunst van het waardevol leven.

Meer EFMI-columns…